Is melk gezond – is melk /zuivel je vriend of vijand? Ontdek de waarheid

– Dit artikel is geüpdatet met de nieuwste inzichten

In de oertijd dronken mensen geen melk als volwassenen.

Hoewel latere natuurvolkeren melk consumeerden, deden ze dit op een andere manier dan we vandaag de dag gewend zijn. Ze fermenteerden de melk en dronken het in de vorm van rauwe melkproducten zoals yoghurt, kefir of gefermenteerde kazen. Het consumeren van melk was seizoensgebonden, omdat dieren zoals koeien, schapen, geiten, paarden en kamelen slechts één keer per jaar jongen kregen.

Er moest voldoende melk overblijven om het jong te voeden en op te laten groeien. Dit betekende dat melk alleen beschikbaar was tijdens bepaalde periodes, voornamelijk in de lente en vroege zomer, wanneer de dieren jongen kregen. Ook is de samenstelling van de melk van tegenwoordig (van “normale” koeien) veel verandert en niet ten goede.  

Hoeveel melk/zuivel is aanbevolen om per dag te drinken/eten

De vraag hoeveel melk en zuivel gezond is voor de meeste mensen? Is complex en kan variëren van persoon tot persoon. Je moet veel variëren in voeding, dus melk en zuivel moet je ook met mate eten. Je kan tegenwoordig heel goed variëren met de soorten melk zoals Koemelk/zuivel, geitenmelk, schapenmelk/zuivel, paardenmelk/zuivel en plantaardige melk//zuivel. Hoewel zuivelproducten belangrijke voedingsstoffen zoals, eiwitten en vitamine D kunnen leveren, zijn er ook mensen die moeite hebben met het verwerken van melk en zuivel.

Een van de redenen hiervoor is dat moderne melkproductie vaak gepaard gaat met voeding van koeien die krachtvoer, granen en soja bevatten. Dit kan de samenstelling van melk beïnvloeden en zoals de omega-3- tot  –  6 verhouding. Daarnaast is de hoeveelheid melk die koeien tegenwoordig produceren veel hoger dan vroeger, waardoor de kwaliteit ervan ook niet beter wordt.

Elke voedingsmiddel heeft gezonde voedingsstoffen en ongezondere 

Het blijkt dat melk niet altijd gemakkelijk te verteren is vanwege ongezondere voedingsstoffen zoals caseïne en melksuikers, en ook omdat de enzymen in zuivelproducten gevoelig zijn voor hitte. Dus het zit niet meer in gepasteuriseerde melk/zuivel.

Elke keer dat je eet, gebeurt er van alles in je lichaam: je spijsvertering komt op gang, je bloedsuiker stijgt een beetje, je hormonen reageren en je immuunsysteem wordt kort actief. Dit is een normale, milde reactie, en hoort bij het verwerken van voeding.

Dit betekent dat het lichaam reageert op alles wat we eten en drinken, om ervoor te zorgen dat het op de juiste manier wordt verwerkt. Het is een ongelooflijk complex proces waar we eigenlijk nooit echt bij stilstaan. Maar het is wel belangrijk om er bewust van te zijn, zodat we ons lichaam op de beste manier kunnen ondersteunen. 

Natuurlijke gevoerde en geleefde dieren versus bio-industrie dieren 

Als we praten over zuivel, denken we vaak aan melk van koeien die in een stal leven en voornamelijk krachtvoer eten. Maar wist je dat zuivel van koeien die gras hebben gegeten en hebben losgelopen een heel ander effect heeft op onze gezondheid? Het is daarom belangrijk om te kijken naar de voor- en nadelen van zuivel als geheel. Helaas wordt dit aspect zelden meegenomen in algemene discussies over de gezondheid van zuivel. 

Als je bijvoorbeeld biologische zuivel koopt, kun je er zeker van zijn dat de koeien op een natuurlijke(re) manier hebben kunnen leven en hun voer niet vol zit met pesticiden of antibiotica. Dus volgende keer dat je zuivel koopt, denk er dan aan wat voor koe deze melk heeft gegeven. Op deze manier kun je een bewuste keuze maken voor wat goed is voor je gezondheid en het welzijn van dieren. Het beste is dat de koe het hele jaar gras eet en geen krachtvoer. 

Fermenteren: de verrassende manier om je lichaam in topconditie te houden

Als je van een lekkere kom yoghurt of kwark smult, ben je eigenlijk slim bezig. Want door zuivelproducten te fermenteren, worden voedingsstoffen die moeilijker te verteren zijn, zoals melk, veel makkelijker verteerbaar voor ons lichaam. Zo wordt lactose omgezet in melkzuur, wat zorgt voor die bekende zure smaak. Maar ook andere stoffen, zoals bepaalde eiwitten, worden afgebroken tijdens het fermentatieproces.

Zo blijven er meer nuttige voedingsstoffen over die ons lichaam gemakkelijk kan opnemen. Geen wonder dus dat veel mensen deze zuivelproducten vaak als basis gebruiken voor allerlei lekkere recepten. Ook zijn gefermenteerde dranken en voeding rijk aan probiotica en goede bacteriën die de spijsvertering bevorderen en het immuunsysteem versterken.

Rauwe vs. gepasteuriseerde zuivel: waarom de keuze er wel toe doet.

Het pasteuriseren van melk, beschermd tegen infectieziektes, en dit wordt niet overdreven. Hoewel de huidige hygiënische manier van melken en bewaren met roestvrijstalen tanks en de wijze van verpakking. De pasteurisatie is eigenlijk nog steeds nodig, want veel mensen worden ziek na het eten na rauwe koemelk. Dit komt mede omdat gemiddeld gezien de mens geen optimale immuunsysteem heeft.  

Wat doet gepasteuriseerde melk?

Wat doet pasteurisatie met melk?

Pasteurisatie is een verhittingsproces dat schadelijke bacteriën in melk doodt om voedselveiligheid te waarborgen. Dit proces heeft echter ook enkele gevolgen voor de samenstelling van melk.

Bacteriën en enzymen Pasteurisatie elimineert niet alleen gevaarlijke pathogenen zoals Salmonella, E. coli en Listeria, maar doodt ook natuurlijk aanwezige melkzuurbacteriën. Daarnaast worden de meeste enzymen in melk vernietigd door de verhitting.

Vitamineverlies Bepaalde vitamines zijn gevoelig voor hitte. Vitamine C kan tot 25% afnemen tijdens pasteurisatie, en er gaat een kleine hoeveelheid vitamine B12 verloren (ongeveer 7-10%). Andere vitamines zoals vitamine A en D blijven grotendeels behouden.

Mineralen blijven behouden Belangrijke mineralen zoals calcium, magnesium, fosfor en kalium worden niet significant beïnvloed door pasteurisatie. Deze voedingsstoffen blijven in vrijwel dezelfde hoeveelheden aanwezig.

Eiwitten De eiwitstructuur kan licht veranderen door verhitting, maar de voedingswaarde van melkeiwitten blijft grotendeels intact.

Afweging Hoewel pasteurisatie enig vitamineverlies veroorzaakt, wordt dit ruimschoots gecompenseerd door de preventie van ernstige voedselinfecties. De voedingswaarde van gepasteuriseerde melk blijft hoog, terwijl het veiligheidsrisico drastisch wordt verminderd.

Zorgt melk/zuivel een verhoogde insuline aanmaak?

Wist je dat de verhouding van je bloedsuiker versus insuline medeverantwoordelijk kan zijn voor overgewicht en diverse ziekten? Dit kan heel persoonlijk zijn, omdat dit afhankelijk is van je darmflora en genetische samenstelling. 

Het is daarom belangrijk om je bewust te zijn van je eigen lichaam en gezondheid. Zo kun je bijvoorbeeld ontdekken welke voedingsmiddelen het beste bij jou past en welke voedingsmiddelen juist zorgen voor een verhoging van je bloedsuiker en insuline (helaas is insuline veel moeilijker te testen). 

Door je bloedsuiker te testen, en je bloedsuiker zo stabiel mogelijk te houden kun je al snel een verschil merken in je gezondheid en energielevel. Kortom, wees lief voor jezelf en geef je lichaam wat het nodig heeft!

Voordelen van melk – zuivel eten

1. Rauwe melk bevat iets hogere concentraties van bepaalde vitamines zoals B6, vitamine C en foliumzuur, maar deze verschillen zijn beperkt, meestal enkele procenten tot maximaal 25%. Hoewel rauwe melk natuurlijke enzymen en immunoglobulines zoals lactoferrine bevat, is er geen overtuigend bewijs dat eiwitten hieruit beter benut worden. Bovendien blijft onduidelijk hoeveel van deze stoffen actief blijven na passage door het maagzuur. De kleine voedingsvoordelen wegen niet op tegen het bewezen risico op ernstige infecties door gevaarlijke bacteriën.
2. A2-melk van bepaalde koeienrassen kan inderdaad beter verteerbaar zijn voor sommige mensen, maar het bewijs hiervoor is nog beperkt. De meeste mensen merken geen verschil tussen A1- en A2-melk.
3. Gefermenteerde zuivelproducten zoals kaas en kwark bevatten vitamine K2, wat belangrijk is voor botgezondheid.
4. Melk van grasgevoerde koeien bevat meer omega-3-vetzuren dan melk van stalgehouden dieren, wat de omega-3/omega-6-verhouding verbetert.
5. Lang gefermenteerde zuivelproducten bevatten levende bacteriën die bijdragen aan een gezonde darmflora, mits ze de maag overleven.
6. Roomboter bevat boterzuur, dat gunstig kan zijn voor de darmgezondheid, hoewel de hoeveelheden beperkt zijn. Het is niet aan te bevelen om veel boter te eten, eet het met mate.
7. Zuivel bevat tryptofaan, een aminozuur dat bijdraagt aan serotonineanmaak, maar dit effect is mild vergeleken met andere bronnen.
8. Wei is een hoogwaardig eiwit, maar verhoogde IGF-1-waarden door overmatig gebruik kunnen gezondheidsrisico’s met zich meebrengen.

Samenvatting: Zuivelproducten bieden waardevolle voedingsstoffen zoals vitamine K2 en hoogwaardige eiwitten. Melk van grasgevoerde koeien heeft een gunstigere vetzuursamenstelling. Gefermenteerde zuivel ondersteunt de darmgezondheid. De voordelen van rauwe versus gepasteuriseerde melk zijn echter beperkt en moeten afgewogen worden tegen veiligheidsrisico’s. Matigheid blijft belangrijk bij alle zuivelconsumptie.

A2-melk van bepaalde koeienrassen kan inderdaad beter verteerbaar zijn voor sommige mensen, maar het bewijs hiervoor is nog beperkt. De meeste mensen merken geen verschil tussen A1- en A2-melk.

De nadelen van melk en zuivel

1. Zuivelconsumptie kan IGF-1 (insuline-achtige groeifactor) verhogen, wat celgroei stimuleert. Het verband met kanker wordt nog onderzocht – studies tonen wisselende resultaten. IGF-1 is een groeifactor, geen directe kankerveroorzaker.
2. Lactose in ongefermenteerde zuivel kan inderdaad IGF-1-waarden beïnvloeden, maar dit effect is matig en individueel verschillend.
3. Het verband tussen calcium uit melk en IGF-1-verhoging is zwak – calcium uit andere bronnen heeft vergelijkbare effecten.
4. Koemelk bevat meer IGF-1 dan moedermelk, maar de biologische betekenis hiervan voor volwassenen is onduidelijk.
5. Er is beperkt bewijs dat melk van oude rassen minder IGF-1 bevat – meer onderzoek is nodig.
6. Melk bevat natuurlijke hormonen, maar de hoeveelheden zijn laag. Het effect op mensen is waarschijnlijk minimaal, behalve mogelijk bij zeer hoge consumptie.
7. Lactose-intolerantie veroorzaakt inderdaad darmproblemen bij ongeveer 65% van de wereldbevolking.
8. A1 beta-caseïne kan bij gevoelige personen darmklachten veroorzaken, maar dit betreft een minderheid.
9. Antibioticaresten in zuivel zijn streng gereguleerd en zelden boven toegestane limieten.
10. Melk van stalgehouden koeien heeft inderdaad een ongunstigere omega-3/omega-6-verhouding.
11. Calcium uit melk is redelijk goed opneembaar (30-35%), vergelijkbaar met veel groenten. Gevarieerde calciumbronnen zijn echter aan te raden.
12. Zuivelproductie heeft inderdaad een aanzienlijke milieuimpact door methaanemissies en landgebruik.

Conclusie: Zuivel heeft zowel voor- als nadelen. Matige consumptie binnen een gevarieerd dieet is voor de meeste mensen geen probleem, maar individuele gevoeligheden en duurzaamheidsoverwegingen verdienen aandacht.

De waarheid over melk en zuivel

De discussie over melk en zuivel is complex. Zuivel bevat waardevolle voedingsstoffen zoals eiwitten, calcium en vitamines, maar kan ook IGF-1-waarden verhogen.

Verschillende melksoorten en rassen: Het bewijs dat “oude” koeienrassen zoals Jersey of Guernsey gezondere melk produceren is beperkt. A2-melk kan voor sommige mensen beter verteerbaar zijn, maar de meeste mensen merken geen verschil. Melk van schapen en geiten heeft een andere samenstelling dan koemelk en kan door sommige mensen beter verdragen worden, maar is niet per definitie “gezonder.”

Aanbevelingen: Biologische zuivel heeft voordelen zoals minder pesticiden en een betere omega-3/omega-6-verhouding. Gefermenteerde zuivel (yoghurt, kefir) kan beter verteerbaar zijn door de afbraak van lactose. Rauwe melk wordt door gezondheidsautoriteiten afgeraden vanwege infectierisico’s – de potentiële voordelen wegen niet op tegen de veiligheidsrisico’s.

Individuele verschillen: Lactose-intolerantie komt voor bij ongeveer 65% van de wereldbevolking. Een eliminatiedieet van 2-3 weken kan helpen vaststellen of iemand gevoelig is voor zuivel.

Conclusie: Er is geen eenduidig antwoord over zuivel. Voor de meeste mensen is matige consumptie van gevarieerde, biologische zuivelproducten onderdeel van een gezond dieet. Individuele gevoeligheden, voorkeur voor duurzaamheid en algehele voedingspatronen bepalen wat het beste werkt. Professioneel advies is aan te raden bij specifieke gezondheidsproblemen.